Met dank aan de schaliegasvrije gemeentes

Schaliegas is niets nieuws want het is iets heel ouds. Het kon zo oud worden omdat het zich zo lang verborgen hield en toen we er eenmaal van wisten, moesten we eerst het gereedschap ontwikkelen om er bij te komen. Dat kunnen we nu. Eerst boren we een paar kilometer omlaag, naar waar het schaliegesteente zicht bevindt. Dat konden we al. Daarna begint het echte werk: het openbreken van het gesteente om het methaangas dat erin zit opgesloten, vrij te maken. Dat gaat niet verticaal maar horizontaal. Mijnwerkers offeren we daar niet meer aan op, wel een lading zand, cement en water (simpel gezegd) die pas in de schalielaag elkaar mogen vinden in een proces van verharding. De volumetoename die daar het gevolg van is, kan plaatsvinden doordat gas de poriën in de steenlaag verlaat. De gaatjes in de aangebrachte buis zijn de makkelijkste ontsnappingsroute en bovengronds kan de kachel aan.

Nou branden onze kachels al, op gas dat we op een wat makkelijker manier uit onze bodem halen. Enkel een buis de grond in slaan naar een grote grot met gas volstaat. Alleen, die grot raakt ooit leeg, en industrie, huishoudens en rijksoverheid, wij met z’n allen dus, zijn tamelijk verslingerd aan dat mooie aardgas. Aanvulling van de voorraad is gewenst, en aanvulling vanuit eigen bodem geeft de meeste zeggenschap. Een logische reden om in Nederland naar schaliegas te gaan boren.

De verhalen uit het land van de onbegrensde mogelijkheden aan de andere kant van de oceaan helpen bij de lobby. Die verhalen helpen beide lobby’s, beter gezegd, want ook de tegenstanders van schaliegas putten hoop uit de Verenigde Staten. Daar zorgt schaliegas, maar eigenlijk schalie-olie nog veel meer, voor een energierevolutie. De winning kan vrij goedkoop plaatsvinden want er zijn genoeg prairies, woestijnen en andere oorden waar boorders niemand tot last zijn. In de woestijn wordt schaliegas zelfs gewoon weggefakkeld, als onbruikbaar bijproduct bij de oliewinning. De grondeigenaren zijn in the land of the free ook eigenaar van wat er diep onder hun erf te winnen valt en kunnen dus zelf beslissen wat ze hun landschap aandoen. Dat de grondwaterkwaliteit eronder te leiden heeft, is echter een nadeel dat aan bredere belangen raakt en wat in de VS en ook in Europa een belangrijk maar zeker niet het enige bezwaar is van de tegenstanders. De mate van trilling van gebouwen die boven schaliegaswinning staan is waarschijnlijk een stuk kleiner dan bij het verminderen van de druk in een aardgasbel, omdat er in de diepe gesteentelagen niet zoveel verandert als ‘beton’ de plaats van poriën inneemt. Maar omdat er voor schaliegaswinning steeds weer een nieuw stuk gesteente opengewrikt moet worden en je vanuit één put niet zo ver komt, leidt winning die enige omvang moet hebben, tot veel boringen in een groot gebied. Dus een grotere kans op een missertje en een groot gebied met veel belangen die onder zo’n kans te leiden kunnen hebben.

In een dichtbevolkt land waar ieder stukje bovengrond een vastomlijnde bestemming heeft, leidt de mogelijkheid om schaliegas te gaan winnen gauw tot grote zorgen bij veel mensen. Zorgvuldigheid is geboden en wordt waarschijnlijk ook wel betracht door de verantwoordelijken, met dit soort ambtelijk woordgebruik en toenemende argwaan als gevolg.

Globaal zijn de mogelijkheden, beperkingen en zorgen al aardig in beeld. De vraag is nu of we tot praktische verdieping overgaan. De discussie daarover is nog maar kort op gang maar kent toch al een flinke mate van ideologie, wat bij energiediscussies niet ongebruikelijk is. Bij kernenergie bepaal je eerst of je voor of tegen bent, het argumenteren in het eigen straatje komt daarna. Wind op land gaat al bijna net zo, zeker als de molens (of turbines, zoals tegenstanders ze liever noemen) bij je in de buurt dreigen te komen. Links-rechts is het niet helemaal, maar van twee kampen die meer praten dan luisteren, is vaak wel sprake.

Voorstanders van schaliegas wijzen naar het concurrentievoordeel van de Amerikaanse industrie, naar het niet verder laten oplopen van onze energiekosten en naar zelfbeschikking over onze energiehuishouding. Tegenstanders spreken over schade aan landschap en gezondheid en over het nu eens echt werk maken van de transitie naar een duurzame energiehuishouding, waar aardgas, hoewel schoner dan aardolie en steenkool, op den duur nou eenmaal geen onderdeel van uitmaakt. Schaliegas dus ook niet, zet die deur nou gewoon niet op een kier.

De meeste Nederlandse woningen en bedrijven zijn aangesloten op het aardgasnet. Zolang we voor die grootschalige en fijnmazige infrastructuur en de wijze van verwarming binnenshuis geen grote alternatieven hebben, blijft het boren naar eigen schaliegas een terugkerende optie, denk ik. Met als dilemma een landschap met boorinstallaties omgeven door hekken met spandoeken of toch maar de permanent herverkozen Poetin gunstig blijven stemmen. Want voor een lage gasprijs hoeven we geen schaliegas bij te mengen, de gasprijs is namelijk helemaal niet gebaseerd op de kostprijs van gaswinning maar op onduidelijke wijze gekoppeld aan de olieprijs (die op basis van kartelafspraken in de OPEC wordt vastgesteld, de vrije markt speelt zich alleen in het klein af).  En met alle belangen bij het boren naar schaliegas die in Nederland in acht moeten worden genomen en anders wel financieel gecompenseerd, zal het hier vast geen spotgoedkope energiebron worden.

Ook de hooguit enkele miljarden per jaar aan inkomsten voor de staatskas lijken me geen doorslaggevend argument. We kunnen toch hopelijk met z’n allen wel betere mogelijkheden bedenken om de rijksbegroting op te krikken dan in diep gesteente te wrikken. Bovendien is schaliegas echt tijdelijk van aard, het is waarschijnlijk eerder op dan het aardgas onder Slochteren. Een goed perspectief op een energiehuishouding zonder aardgas, wat toch een keer nodig is, is dan meteen het beste argument om niet te hoeven beginnen aan boren naar schaliegas. Geen tamelijk willekeurig verbond van schaliegasvrije gemeentes dus, maar een nieuw nationaal energieakkoord waarin we met z’n allen werken aan een aardgasvrij Nederland.

Leave a Reply

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Verplichte velden zijn gemarkeerd met *